Corona en een andere tijdsgeest: waarom is werk in de zorg zo stressvol?

Uit een recent gepubliceerd onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat 1 op de 6 Nederlanders een stressvol beroep had in 2024. Onder meer binnen het onderwijs en de horeca is de werkdruk hoog, maar ook banen in de zorg bestaan uit relatief veel werkzaamheden die stress met zich meebrengen.

Zorg oververtegenwoordigd in top tien
In de top tien van meest stressvolle beroepen staan maar liefst vijf banen met een medische karakter. Het beroep van apothekersassistent bestaat voor iets meer dan de helft uit stressvol werk en steekt daarmee met kop en schouders boven de rest uit. Het takenpakket van een medisch assistent is voor zeker 38,5% stressvol.

Het aandeel veeleisend werk ligt met 30 tot 35% ook hoog bij beroepen waarin zorg direct wordt verleend. Daarmee staan artsen, mbo-verpleegkundigen en gespecialiseerd verpleegkundigen ook in de top tien beroepen waarin werknemers veel voor de kiezen krijgen.

Verschil tussen leven en dood
Maar wat veroorzaakt die stress bij zorgprofessionals? Femke van der Palen, woordvoerder van zorgvakbond NU’91, wijst onder meer op de schrikbeelden die zij regelmatig moeten verwerken. “Je komt nou eenmaal in aanraking met heftige gevallen. Soms maken jouw handelingen het verschil tussen leven en dood en dat neemt een grote verantwoordelijkheid met zich mee.”

Daarnaast stipt Van der Palen het personeelstekort aan binnen zorgberoepen. Forse bezuinigingen kleden de Nederlandse zorgsector al jaren uit, dat terwijl door vergrijzing de vraag naar zorg alleen maar groter wordt. “Er zijn gewoon te weinig mensen op dit moment waardoor de werklast groot is, wat ook weer leidt tot meer uitval. Zorgpersoneel raakt op deze manier snel overwerkt.”

Veel uitval sinds corona
Het teruglopende personeelsaantal in de zorg is een ontwikkeling die al langer speelt. “Na de coronapandemie is er een hoge piek te zien wat betreft uitval en mensen die de zorg verlaten. Burn-outs en depressies komen regelmatig voor bij jong én oud. Sommige jonge werknemers stoppen al na een jaar of vier omdat de mentale last te zwaar is om te dragen.”

“Maar ook het aantal ervaren mensen loopt sinds corona terug. Sommigen zitten al veertig jaar in het vak en mogen bijna met pensioen, maar kiezen liever nog voor een ander beroep dan dat ze nog even doorgaan. Zij kunnen het niet meer aan na alle stress die ze in de pandemie moesten verdragen.”

Agressieve patiënten
Vreemd was het niet dat bij sommige artsen, verpleegkundigen en ander zorgpersoneel de emmer overliep tijdens de pandemie. De zorgsector werd eigenlijk overvraagd door de vele covid-gevallen en de patiënten kregen kortere lontjes dan voorheen.

Die laatste factor heeft nog altijd impact op de zorgverleners. Want waar de coronabesmettingsgolven zijn gaan liggen, lijkt de agressie te zijn gebleven. Uit onderzoek van IZZ uit 2023 blijkt dat ongeveer de helft van het ziekenhuispersoneel maandelijks te maken krijgt met driftige patiënten. Van alle zorgmedewerkers denkt 24% erover na om het vak te verlaten wegens die agressie.

Aandacht voor mentaal welzijn
Het geven van ondersteuning aan collega’s wordt dan ook steeds belangrijker, weet ook Van der Palen. “Daar is steeds meer aandacht voor, zeker bij jongere werknemers. De mentale weerbaarheid is niet alleen bij hen, maar bij alle leeftijdsgroepen iets minder geworden.”

Zorgvakbond: vrij is echt vrij
Niet voor niets zet NU’91 in op betere mentale begeleiding van zorgpersoneel op de werkvloer. Ook wil de vakbond buiten het werk om de druk van de ketel halen bij medewerkers. “Zij hebben recht op rust, ook als ze niet staan ingeroosterd. Dat wil zeggen dat ze onbereikbaar moeten kunnen zijn. We zouden bijvoorbeeld graag zien dat ze op een vrije dag geen appjes en telefoontjes krijgen van collega’s over het werk.”

Veel meer dan het probleem aankaarten kan NU’91 niet doen, is ook Van der Palen zich bewust: “Als vakbond horen we aan wat er speelt in het werkveld en hebben we een adviserende rol aan de sector. Wij kunnen zelf niets concreets veranderen, maar wel de bewustwording verder aanwakkeren van mentale druk in de zorg. Gelukkig dringt dat besef steeds meer door bij werkgevers.”